Sau khi nghỉ hưu trên hai tháng, ngày 3 tháng 10 năm 2002, tôi được Trường đại học Dân lập Quản lý và Kinh doanh tuyển vào làm việc tại Viện Nghiên cứu Quản lý và Kinh doanh vừa mới thành lập. Lúc này, Viện đã có ba thành viên: Viện trưởng GS.TSKH Lê Văn Viện, Phó Viện trưởng, TS Nguyễn Ngọc Minh và TS Đặng Văn Đồng về Viện trước tôi chừng nửa năm. Anh Viện sinh năm 1935, anh Minh sinh năm 1937. Tôi và anh Đồng dễ quen nhau vì đều cùng sinh năm 1942 và có nhiều sở thích giống nhau, đặc biệt là thích nghiên cứu khoa học.
Ngày nào cũng vậy, cứ sáu, bảy giờ sáng, chúng tôi đã có mặt trong căn phòng nhỏ tại ngôi nhà số lB Cảm Hội thực hiện công việc được Viện giao, chủ yếu là sưu tầm các vấn đề cần nghiên cứu về quản lý và kinh doanh ở trong và ngoài nước, đồng thời liên hệ với các đơn vị trong trường tổ chức các hội thảo khoa học trong cán bộ, giảng viên và sinh viên của trường. Có không ít kỷ niệm về những ngày đầu đi làm lại sau khi rời cơ quan công quyền. Dưới đây là một trong những kỷ niệm liên quan đến GS Hiệu trưởng Trần Phương kính mến.
Năm 2003, sau hai lần giao cho một số cán bộ của trường biên soạn giáo trình về nghề giám đốc, nhưng cảm thấy chưa vừa ý, GS Hiệu trưởng giao nhiệm vụ này cho Viện Nghiên cứu Quản lý và Kinh doanh. Viện trưởng bàn với anh Đồng, vì biết anh đã từng là Tổng Giám đốc Công ty liên doanh Việt – Xô có trụ sở tại vùng Viễn Đông Liên Xô chuyên đánh bắt hải sản trên đại dương để xuất khẩu. Anh Đồng vui vẻ nhận, nhưng chẳng hiểu sao anh lại lôi kéo tôi vào công việc này, vì tôi không hiểu nhiều về kinh doanh. Song tôi nghĩ chỉ là biên soạn, nghĩa là lấy cái hay, cái cần thiết, cái hợp lý từ các tài liệu của người khác để tạo nên cái của mình. Tôi chẳng ngại đọc, nên đồng ý và anh Đồng nhanh chóng thảo đề cương, cơ cấu các chương mục, phân công mỗi người viết một nửa. Anh đảm nhiệm các chương lý thuyết cơ bản. Tôi chịu trách nhiệm các chương minh họa. Tài liệu gốc tham khảo là một số cuốn sách của các tác giả người Mỹ và Trung Quốc đã được dịch sang tiếng Việt. Đích thân GS Hiệu trưởng đã đọc các cuốn sách này và cho rằng không hoàn toàn phù hợp với điều kiện của trường ta, hoặc quá dài, hoặc chỉ là tập hợp một số bài giảng của Đại học Harvard. Tôi nghĩ (và bây giờ vẫn nghĩ như vậy) sáng tạo cái mới trong viết giáo trình về lĩnh vực kinh tế học thì hiện tại Việt Nam rất khó theo kịp các nền văn minh trên thế giới. Chi bằng cứ sử dụng nguyên sách giáo khoa của họ, hoặc tốt hơn là “thu gọn” lại theo kiểu biên soạn.
Và trong 3 tháng, dựa vào các tài liệu GS Hiệu trưởng giao và đọc thêm hơn 20 tài liệu khác, hai chúng tôi đã hoàn thành bản thảo gửi GS Hiệu trưởng. Một tuần sau, anh Đồng thông báo GS Hiệu trưởng đã có ý kiến và đưa tôi xem:
“Thân gửi: – Anh Viện, anh Đồng, anh Thiều
– Anh Tiệm
– Anh Từ
Tôi đã xem giáo trình “Nghề Giám đốc”. Trường ta đã 2 lần giao cho cán bộ viết về chủ đề này, nhưng không thành công. Lần này thì theo tôi là thành công: đáp ứng được yêu cầu của Trường ta là dạy nghề này cho sinh viên, với tính cách là một giáo trình theo đúng ý nghĩa của từ này. Nói cụ thể hơn:
- Nội dung: đã thu hút được thành quả nghiên cứu của những chuyên gia hàng đầu trên lĩnh vực này
- Bố cục: hợp lý, mạch lạc
- Văn: sáng sủa, cụ thể, sinh động (không khô khan như một bài thuyết giảng về đạo đức)
Để góp phần làm cho bản thảo tốt hơn nữa, tôi đề nghị “thẩm định” theo cách giao cho một số người đọc kỹ và bổ sung sửa chữa từng ý, từng câu chữ. Tôi gợi ý: anh Tiệm, anh Viện, anh Từ, anh Xuân. Sau khi các anh đã soát kỹ, tác giả đã tiếp thu, sửa chữa thì cho in.
Môn học này không chỉ dạy cho sinh viên chuyên ngành Quản lý doanh nghiệp mà sẽ dạy cho nhiều chuyên ngành khác (sẽ quyết định sau). => Số lượng in: đợt đầu 1.000 cuốn, có Nhà xuất bản.
Vì là sách in, phổ biến rộng, cho nên tác giả cần nêu reference cho đúng cách (trích dẫn đầy đủ).
Thân.
Trần Phương
15.3.2005”
Ba Giáo sư Phan Văn Tiệm, Lê Văn Viện, Vũ Huy Từ và TS Đoàn Hữu Xuân được Giáo sư Hiệu trưởng giao thẩm định bản thảo này. Các anh đã xem xét kỹ và có những ý kiến sâu sắc cả về nội dung, tiêu chí, cách viết của một giáo trình, …
Sau khi nhận được ý kiến của các anh, Giáo sư Hiệu trưởng đã phúc đáp như sau:
“Thân gửi anh Tiệm, anh Từ, anh Viện, anh Xuân
anh Đồng, anh Thiều
Tôi đã đọc bản nhận xét của bốn anh. Trong đó có ý kiến: nên dùng cuốn này làm “tài liệu tham khảo”. Ý này có thể đúng nếu như chúng ta có một cuốn tốt hơn với ý nghĩa là một “giáo trình” hay sách giáo khoa. Rất tiếc là cuốn sách đó hiện nay chưa có. Nếu khoa Quản lý doanh nghiệp bỏ công biên soạn một cuốn đáp ứng mọi yêu cầu của một giáo trình thì tôi rất hoan nghênh. Trong tình hình hiện nay thì theo tôi, cuốn này là cuốn tốt nhất để sử dụng làm giáo trình cho môn học “nghề giám đốc” gồm 3 đơn vị học trình của Trường ta.
Từ khi thành lập Trường, tôi đã bỏ công đi tìm một cuốn sách thích hợp làm giáo trình cho môn học này. Đã thấy 3 cách viết:
- Cách viết thứ nhất là viết theo kiểu sách giáo khoa. Đó là cuốn “Nghề giám đốc” do Bộ Công nghiệp dịch và xuất bản cuối những năm 1960. Cuốn sách của anh TrịnhBá Minh cũng viết dưới dạng này. Tôi cho rằng một đề tài phức tạp như “nghề giám đốc” mà viết dưới dạng giáo khoa thì không thể bao quát được đầy đủ; đọc qua đã thấy có nhiều khoảng trống.
- Cách viết thứ hai là cách viết của anh Nguyễn Tất Thịnh, nó không khuôn vào một hệ thống nào, mà “mở tung” cho mọi suy nghĩ. Mà chính vì thế mà nó không thể dùng làm giáo trình.
- Hai tập “Nghề Tổng giám đốc” do tác giả Trung Quốc biên dịch không phải là một giáo trình, mà là một tập bài giảng thuộc nhiều lĩnhvực của các giáo sư Harvard.
Chỉ khi tôi xem cuốn sách của Minzberg đã được dịch ra tiếng Việt, tôi mới tìm thấy một cách viết thích hợp với chủ đề “Nghề giám đốc” – vừa mở ra mọi hướng để trình bày về chủ đề phức tạp này, vừa nêu ra được một cái cốt lõi để giảng viên và sinh viên dung làm điểm tựa cho suy nghĩ và hành động.
Nhưng nguyên bản của Minzberg thì dài dòng quá, cho nên tôi yêu cầu anh Đồng và anh Thiều biên soạn gọn lại, có tham khảo thêm 2 tập bài giảng của Harvard, và một số tài liệu khác.
Cho đến nay, chưa có cuốn nào tốt hơn để dùng làm giáo trình cho Đại học và Sau đại học của Trường ta. Đề nghị:
- Hai tác giả tiếp thu ý kiến đóng góp của bốn người thẩm định để hoàn thiện thêm, rồi sau đó chuyển cho Trung tâm dịch vụ tư liệu in thành sách, có chịu phí Nhà xuất bản. In 1.000 cuốn cho rẻ, để dùng dần.
- Anh Tiệm tính thù lao biên soạn giáo trình cho tác giả (tôi gợi ý: bậc II của bareme) và thù lao cho người thẩm định.
Thân
Trần Phương
14.6.2005”
Cho đến nay, giáo trình “Nghề giám đốc” này vẫn được Khoa Quản lý kinh doanh sử dụng làm tài liệu tham khảo cho sinh viên, với kích thước nhỏ gọn, khiêm tốn hơn. Dù nay xem lại vẫn thấy có những chỗ khá thú vị, nhưng có lẽ không còn hoàn toàn thích hợp với trình độ thầy trò trường ta. Điều đó chẳng lạ, vì một phần tư thế kỷ đã trôi qua kể từ khi Trường đại học Dân lập Quản lý và Kinh doanh Hà Nội (HUMB) có tên trong hệ thống giáo dục nước nhà và Khoa Quản lý kinh doanh – một trong ba khoa đầu tiên của Trường từ khi mới thành lập, giờ đã trở thành khoa có đông sinh viên nhất của Trường Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội (HUBT), buộc Hội đồng tuyển sinh của Trường trong năm học 2021-2022 này phải làm điều chưa từng có tiền lệ, tăng mặt bằng tuyển sinh Khóa 26 vào Khoa lên 26 điểm (!).
Vâng, 25 năm đã trôi qua!… GS Hiệu trưởng Trần Phương kính mến đã bước sang tuổi 95. GS Vũ Huy Từ đã 86. GS Lê Văn Viện đã thành người thiên cổ. GS Phan Văn Tiệm và TS Nguyễn Ngọc Minh không còn làm việc ở trường. TS Đoàn Hữu Xuân khi về trường mới 54 tuổi, nay đã 74. Còn TS Đặng Văn Đồng và tôi sắp tròn tuổi 80. Viện nghiên cứu Quản lý và Kinh doanh cũng đã giải thể. Biết bao nhiêu đổi thay theo năm tháng trưởng thành của ngôi trường đại học tư thục…
Nhưng trên hết, viết những dòng này, tôi muốn hàm ơn và ngợi ca sự uyên bác, phong cách làm việc sâu sát và tấm lòng chăm lo, trăn trở cho sự nghiệp “trồng người” của GS Hiệu trưởng Trần Phương. Chính Giáo sư là người đã chỉ dẫn và khích lệ đội ngũ những người dưới quyền say mê làm việc, không uổng phí kiến thức và kinh nghiệm, biết dành những năm tháng cuối đời phục vụ sự nghiệp đào tạo thế hệ trẻ, góp phần phát triển nền giáo dục nước nhà. Vì thế, chính ông là người có công đầu và lớn nhất trong sự thành công của Trường đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội hiện đang tiếp tục vươn lên, vượt qua mọi thử thách chủ quan và khách quan trong môi trường phát triển mới của đất nước và thế giới./.
Tháng 9 năm 2021
Bút tích của GS Hiệu trưởng Trần Phương
Bút tích của GS Hiệu trưởng Trần Phương
Bìa bản thảo (2005) và bìa hiện nay (2021) của giáo trình “Nghề Giám đốc”